كاربرد گرافيك در رسانه‌ها؛ آشنایی با گرافیک خبری – قسمت دوم

همانطور که در بخش اول این مقاله گفتیم گرافیک خبری، نوعی گرافیک اطلاع رسان است که با پایبندی به اصول روزنامه نگاری، به گزارش ديداري یک خبر می پردازد و شرح کاملی از گرافیک خبری بیان کردید در قسمت نیز سعی داریم به ابعاد گسترده تری از مفاهیم نظیر گرافیک اطلاع رسان بپردازیم.

كاربرد گرافيك در رسانه‌ها؛ آشنایی با گرافیک خبری

پیکسیل می کوشد تا با ارائه محتوا و مقاله های کاربردی در حوزه گرافیک تخصصی نقش موثری در ارتقای فعالیت های شما داشته باشید. این مقاله در چند بخش تقدیم می گردد و شما به عنوان یک خبرنگار یا مدیر مسئول رسانه می توانید از آن بهره برداری لازم را داشته باشید.

 

گرافيك اطلاع رسان
واژه گرافیک اطلاع رسان یا گرافیک اطلاعاتی (گرافیک خبری) یا اینفوگرافیک (infographic) كه «از کنار هم قرار گرفتن دو واژة information و graphic به وجود آمده است»، در بين طراحان گرافيك ایران به اینفوگرافی معروف است. این نوع گرافیک، با زندگی روزمره انسان‌ها عجین است و از نمونه های آن می توان به انواع نقشه (نقشه ایستگاه‌های قطارهای زیرزمینی و ناوگان حمل و نقل درون‌شهری، نقشه های جغرافیایی، راه‌ها، گردشگری، آماری، هواشناسی و…)، انواع دستورالعمل‌های تصویری مصرف کالاها و خدمات و یا رعایت نکات ایمنی، بهداشتی و پزشکی و نیز آشنایی با جزئیات بدن انسان، حیوانات، گیاهان و… یا بدنه و عملكرد انواع اشیاء، کالاها (تصوير شماره 1) و اجناس و سایر موارد مشابه با بار اطلاع رسانی و آموزشی و نیز بعضاً تبلیغاتی اشاره کرد. عینیت بخشی به مفروضات و حوادث علمی، تاریخی و… نیز به کمک همین گرافیک صورت می گیرد. در اطلاعية علمي هم‌انديشي گرافیک اطلاع‌رسان 2005م. بمبئي هند (Infographics Seminar Handout) در خصوص تعريف گرافيك اطلاع رســان آمده است:

«گرافيك‌هاي اطلاع رسان نکات پنهان، مطـالب پیچیده و نکـات مبهم یک مطلب را آشکار، تشریح و روشن می کنند. ارائة اطلاعات به صورت ديداري فقط شامل ترجمة موارد خواندني به موارد ديدني نیست. این گرافيك‌ها، حتماً باید شامل اين موارد باشند: فیلترکردن اطلاعات، مشخص کردن و نمایش رابطه ها، درک کامل الگوهای موجود و در نهایت ارائة اطلاعات به‌نحوی که مخاطب این اطلاعات، بتواند درک درستی از آن‌ها داشته باشد».
«نمونه های گرافيك اطلاع‌رسان»

در ترسيم اين نوع گرافيك از رنگ، موقعيت فضايي، انواع نمودار(همچون ميله‌اي، روندي، كيكي و ساختاري)، انواع نقشه (مكاني، داده ها و شماتيك) و انواع نمودار يا شكل مانند (آيكون، شمايل، نتيجه، فرايند و زماني) استفاده مي شود. همچنين طراحي آن، از فرايند و چارچوبي برخوردار است كه بر اين اساس بايد گفت: در طراحی یک گرافیک اطلاع رسان موفق در نظر گرفتن سه مرحله بسیار مهم است: يك. در مرحلة اول باید معین شود چه نوع اطلاعاتی قرار است ارائه شود: مكاني (spatial)، زماني (chronological)، کمی یا ترکیبی از هر سه (quantitative)؛ دو. چگونگي ارائة مناسبی از نمودار (charts)، شكل (diagaram)، نقشه (map) و… بر اساس اطلاعات موجود انتخاب شود؛ سه. برگة مناسب نمایش، ایستا (کاغذ یا صفحة رايانه)، متحرک (پويانمايي یا ویدئو) یا برهم کنشی (به‌طور عمده وب) گزينش شود.

گرافيك اطلاع رسان را به لحاظ روش‌هاي ارتباطي يا چگونگي نمايش و ارائة آن، به سه دسته كلي ايستا (static)، متحرك (motion)و تعاملي (interactive) تقسيم مي كنند. در نوع ايستاي آن، اطلاعـات به طور كامـل و يكجـا ارائه مي شود (تصویر 1)؛ براي مثال، مي‌توان از گرافيك مطبوعاتي، پوشه هاي محتوي نقشه، كتاب راهنماي محصول و نمودار‌هاي توضيحي نام برد. در نوع متحرك، اطلاعات به تدریج در يك سير خطي و در قالب پويانمـايي نشان داده مي شوند. در نوع تعاملي (برهم كنشي) آن، اطلاعات به صورت گزينشي و بر پاية انتخاب‌ بينندگان ارائه مي شود. واحدهاي اطلاعاتي اينترنتي، به طور طبيعي روايي، آموزشي، تحريكي يا تبييني هستند (Ibid: 9). نوع ايستاي گرافيك اطلاع رسان، قابل استفاده در كلية انواع رسانه اعم از چاپي،‌ الكترونيكي (به جز انواع شنيداري)، ديجيتال و برخط است. نوع متحرك آن در انواع رسانه به جز نوع چاپي و نوع تعاملي (برهم كنشي) آن در انواع رسانه هاي ديجيتالي و برخط قابل استفاده است. علاوه بر انواع مذكور، در سال‌هاي اخير،‌ نمونه هـايي از گرافيك اطلاع‌رساني تلفيقي (تركيبي از انواع روش‌هـاي يادشده) و چندرسانه اي (با تركيبي از متن، تصوير، صدا و فيلم) توليد و ارائه شده اند. همچنين، گرافيك اطلاع رسان را به لحاظ اهداف كاربرد آن‌ها به دو نوع اطلاع رســان و خبـري تقسيم مي كنند كه نوع اطلاع‌رسان آن، عموماً غيرفوري و نوع خبري آن، فوري است؛ زيرا در نوع خبري آن، سرعت انتشار اخبار و اطلاعات از اهميت بالايي برخوردار است.

برخي از صاحب‌نظـران اين حوزه، گرافيـك اطلاع رسان با اهداف خبري را گرافيك اطلاع رسان خبري (infographic news) و برخي نيز آن را گرافيك خبري (news graphic) مي نامند.

 

 پيشينه گرافيك اطلاع رسان در جهان و ايران
اولين خالق گرافيك‌هاي اطلاع رسان را انسان‌هاي اوليه‌اي مي دانند كه در عصر ماقبل تاريخ مي زيسته و آثاري مانند نقاشي‌هاي ديوار غارها و سپس، نقشه ها را خلق مي‌كردند. «احتمالاً نقشه باید اولین تلاش نظام مند بشر برای بیان ديداري اطلاعات باشد که هنوز هم درک و استفاده می شود» .

اولين نمونه هاي حرفه اي گرافيك‌هاي اطلاع رسان به سال‌هاي 1662 بازمي گردد كه كريستوفر شينر منجم، براي به تصوير كشيدن نتايج تحقيق‌اش درباره حركت خورشيد، از تعداد زيادي نگارة گرافيكي استفاده كرد. از ديگر نمونه هاي مؤثر در مسير توسعه اين نوع گرافيك، گرافيـك اطلاع‌رسان ابتدايي شكست ناپلئون در برابر روسيه توسط چارلز ژوزف مينارد (Charles Minard) در سال1861 است. «اواخر قرن هیجدهم، زمان تولد رشته جدیدی به نام طراحی اطلاعات بود که وجود خــود را مدیـون ويليـام پليفـاير (William Playfair) اسکاتلندی مي داند. وی مهم‌ترین جداول آماری به نام اطلس سیاسی را که در حال حاضـر نيز استفــاده می شود را طـرح ریزی کرد».

در خصوص اينكه براي اولين‌بار،‌ گرافيك اطلاع‌رسان (گرافیک خبری) در كدام يك از مطبوعات جهان استفـاده شد، بايد گفت: «از اوایل قرن هيجدهم، گرافیک اطلاع رسان كه عمدتاً‌ نيز به‌صورت نقشه ارائه مي شد، در روزنامه های چاپی مورد استفاده قرار گرفت. معروف‌ترین آن‌ها كه در سال 1702م. در روزنامه ديلي كورانت (Daily Courant) منتشر شد، نقشه اي مربوط به خلیج کاریز بوده است. البته کاملاً اطمينان وجود ندارد که آیا این نقشه، اولین گرافیک اطلاع‌رسان منتشرشده در روزنامة ديلي كورانت باشد،‌ بااين‌حال، چنين به نظر می‌رسد كه از همان ابتدا، توضیحات ديداري، نقشه ها و نمودارها به این رسانه مربوط بوده اند.

اگرچه نمونه هايي مانند نقشة مذكور، مثال‌های خوبی برای استفاده از گرافیک اطلاع رسـان در قـرن 19م. هستند، ولی به‌طور عمده گرافيك‌هاي اطلاع رسان وخبری در قرن 20م. و به‌خصوص در طی جنگ جهانی دوم ظهور کرده اند» (Cairo, 2005: 15). گرافيك اطلاع رسان پس از تجربة دوره مطبوعاتي خود، به حوزة تلويزيون ورود يافت. نوع تلویزیونی آن به ویژه از سال 1987م. و با ایجاد شرکت پيتر سوليوان گسترش یافت. با ظهور اینترنت، خیزش‌هایی برای گرافیک اطلاع رسان از نوع اینترنتی آن آغاز شد و از سال 2005م. به بعد این حرکت شتاب بیشتری گرفت.

در بررسي پيشينة گرافيك اطلاع رسان (گرافیک خبری) در ايران بايد گفت: شايد بتوان نقشه را از نخستين نمونه هاي گرافيك اطلاع رسان در ايران نام برد که عمدتاً نیز با هدف تعیین مسیرها، حفظ حدود و ثغور مرزها و… در جریان جنگ‌ها و لشکرکشي ها تهیه و نمونه هايي از آن، در كتب تاريخ نظامي ايران قابل ملاحظه است.

از دیگر نمونه ها، نقشه های شهرهای مختلف ایران در سفرنامه هاي سياحتي اروپاييان از قرن ششم‌ق (قرن 12م.) به بعد هستند. در خصوص اينكه گرافيك اطلاع رسان از چه زماني به مطبوعات ايران راه يافت، بايد گفت از سال 1253 ق.

كه كاغذ اخبـار و دیگر نشریات شروع به انتشار كردند، به‌تدريج، نمونه هايي از گرافيك اطلاع رسان، با هدف ارائة فشردة اطلاعات در فضايي محدود در قالب جدول، نمودار و نقشه هاي ابتدايي منتشر شدند. استفاده از گرافيك اطلاع‌رسان با اهداف تبليغي، علمي‌ـ آموزشي، آماري و مقايسه اي، تاريخي، سياسي ـ نظامي و پيش‌بيني آينده (همچون وضع هوا یا وضعیت آلودگی)، به سال‌هاي 1330 به بعد در ايران مربوط است كه نمونه هايي از آن‌ها را مي توان در نشريات قديمي همچون روشنفكر(تصویر3)، تماشا و بامشاد و برخي نشريات معاصر مانند نشریات همشهري، روزنامه های خورشيد و جوان مشاهده كرد.

در نشریات منتشر شده پس از پیروزی انقلاب، یکی از روزنامه هایی که نمونه هایی از گرافيك‌هاي اطلاع رسان (گرافیک خبری) در آن می توان یافت، روزنامة کیهان است. یکی از نشریاتی که برای توسعة گرافیک اطلاع رسان در ایران به‌طور حرفه ای تلاش کرد و حتی به تشکیل كار گروهی در این خصوص اقدام کرد، مجلة همشهری جوان بود. «استفاده از تجربيات فعالان حوزة گرافيك اطلاع رسان غيرمطبوعاتي و استفاده از برخي كتاب‌ها مانند كتاب كاربردي طراحان روزنامه (The Newspaper Designer’s Handbook) نوشــتة گروه هاروور (Tim Harrower)، زمینة شکل گیری گرافیـک اطلاع‌رسان در همشهری جوان را فراهم کرد.»

گرايش به گرافيك اطلاع رسان (گرافیک خبری) در مجلات همشهري از سال 1387 افزايش يافت تا حدي كه در حال حاضر، در بيشتر نشریات همشهری، نمونه-هایی از این نوع گرافیک ديدني است. یکی دیگر از روزنامه هایی که در مسیر توسعة گرافیک اطلاع‌رسـان ایران، گام‌هــايي اثرگذار برداشت، روزنامة خورشید بود که در سال 1387، به اختصاص دو صفحـه به اینفوگرافی (گرافیک اطلاع رسان) اقدام کرد.پ«آنچه انگیــزة لازم برای ایجاد بخش اینفوگرافی در روزنامة خورشید را فراهم کرد، الهام و تقلید از گرافيك‌هاي قوی اطلاع رسان به-کاررفته در روزنامة زمان ترکیه و بازدید از تحریریة این روزنامه بود».

 

پایان قسمت دوم – ادامه دارد…

نویسنده: پیکسیل / خرید و فروش عکس و گرافیک لایه باز

پیکسیل یک فروشگاه تعاملی و دو طرفه در پهنه وب جهان گستر است که برای دانلود رایگان، خرید و فروش تصاویر، طرح های گرافیکی لایه باز بر پایه استوک فوتو طراحی و راه اندازش شده است. تا بی نهایت با ما همراه باشید...

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *